Kuća Božića spomenik kulture
Kuća Božića u Ulici Tanaska Rajića 12, jedno je od trideset pet zaštićenih kulturnih dobara u Kraljevu. Izgrađena je osamdesetih godina XIX veka.
Najpre je bila u vlasništvu sveštenika Save Popovića iz Raške, da bi je on 1894. prodao arhimandritu manastira Sretenje Vićentiju Krdžiću. Arhimandrit je u njoj živeo sve do odlaska u Hilandar kada je kuću prodao proti Savatiju Božiću.
Prota Savatije Božić imao je važnu ulogu u društvenom životu Kraljeva. Osnovao je odeljenje Crvenog krsta, Aeroplansko društvo i jedan je od najzaslužnijih što je Mataruška Banja dobila status banje.
Godine 1898, nakon poplave Ibra u selu Mataruge u novoformiranom kanalu se pojavila sumporovita voda. Prota Savatije organizuje proveru te vode i utvrđuju njenu lekovitost. Poziva viđene ljude i trgovce iz Kraljeva i pokreće podizanje Banje u Matarugama. Nakon prikupljenog novca i efikasno izvedenih radova, 13. jula 1899. godine je započeo prijem bolesnika. Banja je brzo zaživela, za godinu dana. Sav zarađeni novac je ulagan u sve dalji i dalji razvoj banje kroz različite forme organizovanja. Prota Savatije je bio predsednik Upravnog odbora, sa manjim prekidima zbog vremena provedenog u logoru u Nežideru u Mađarskoj (januar 1916–jul 1918). Godine 1937. većinu akcija Banje kupuje njegov najstariji sin inž. Dobrivoje Božić, novcem koji je zaradio od licence prodate „Škodi“. Godine 1945. banja je nacionalizovana, nakon četrdeset i šest godina rada i ulaganja glavnih akcionara članova porodice Božić.
Imao je desetoro dece, a njih petoro završili su fakultete i bili odlični stručnjaci u svojim oblastima. Upokojio se 1960. godine u 101. godini i sahranjen je na Starom kraljevačkom groblju.
Njegov najstariji sin, Dobrivoje Božić, inženjer, bio je pronalazač i konstruktor prve savremene vazdušne kočnice za šinska vozila, patentirane pod nazivom Kočnica Božić.
On je bio vrhunski izumitelj u domenu pneumatske kočnice za šinska vozila u Evropi, rame uz rame sa ocem pneumatske kočnice amerikancem Džordžom Vestinhausom. Kao dobrovoljac učestvuje u Balkanskim ratovima, a zatim u Cerskoj bici. Sve svoje rezultate je ostvario u Srbiji i sve svoje rezultate je nudio Srbiji. Nažalost, Drugi svetski rat mu je doneo mnoge muke i probleme (opširnije u: Novak N. Nedić, Život i delo inženjera Dobrivoja S. Božića – izumitelja svetskog ranga, MATICA, Kraljevo, decembar 2016).
Božića kuća je pravougaone osnove i sastoji se od suterena i visokog prizemlja koji pokriva četvorougaoni krov. Na njega se nastavlja nešto niži krov kasnije dograđenog ulaznog trema. Na kući se ističe visoki sokl formiran od naizmenično složenih redova kamena i opeke.
Arhitektonski elementi poput masivnih kompartimenata na uglovima, doprozornici, šembrane, natprozornici, kordon i stepenasti kordon venac, predstavljaju elemente karakteristične za arhitekturu eklekticizma u Srbiji. Kuća je dobro očuvana.
Projekat je finansiran iz budžeta grada Kraljeva. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
