Pećina Risovača arheološki biser Šumadije
Risovačka pećina koja se nalazi na ulasku u Aranđelovac, u podnožju istoimenog brda, jedan je od malobrojnih arheoloških lokaliteta u Srbiji koji je uređen i otvoren za posete turista. Po količini arheološkog materijala koji je u njoj pronađen ubraja se u jedan od najbogatijih paleolitskih lokaliteta u Evropi i svetu i zaštićena je kao spomenik prirode prve kategorije i kulturno dobro od izuzetnog značaja.
Zahvaljujući profesionalnom vodiču, postavljenim skulpturama praljudi i životinja koji su naseljavali ovu pećinu i osvetljenim informativnim panoima, turisti, šetajući kroz istraženi deo pećine, dužine 190 metara, mogu lako i brzo da saznaju kako se život u njoj odvijao pre oko pedeset hiljada godina, u doba starijeg kamenog doba. Tada su prvih dvadeset metara pećine naseljavali Neandertalci koji su bili vešti u lovu i sakupljanju plodova. Oni su znali da koriste vatru, sahranjivali su svoje mrtve i pravili specijalna oruđa od kamena i kosti.
U knjizi “Paleolit Srbije” dr Branko Gavela ističe da su praljudi naseljavali one pećine u kojima je bilo kremena, materijala od koga su pravili trougaone šiljke za obradu krzna i kože, a pravili su i šiljke, strugače i dleta od sileksa, kao i razne vrste oruđa od životinjskih kosti.
Pored sileksnog oruđa u risovačkoj pećini pronađeno je oruđe od kosti jedinstveno u Evropi, koštani bodež. Takođe, posebnu zanimljivost predstavljaju pronađeni listoliki šiljci okresani sa obe strane koji su stavljani na koplja i služili su za lov krupnih stepskih biljojeda. Potiču iz musterijanske epohe u paleolitu i u to vreme sreću se jedino u stepama Rusije, istočne Evrope, Podunavlja i Balkana, na prostoru od reka Don i Kuban do ledom okovanih Alpa.
O životinjskom svetu koji je u blizini pećine Risovače nekada živeo govori nam viši vodič Divna Vesić: “Na stepskom terenu u blizini pećine, u vreme ledenog doba kada je temperatura pala na -60, zatekle su se životinje kao što je runasti mamut čije kljove su dužine četiri metra, runasti nosorog čiji rog je jedan ipo metar i veliki šumski jelen koji je imao raspon od roga do roga tri ipo metra, bio je visok dva metra i težak 700 do 750 kilograma.”
Zbog svoje veličine ove životinje nisu mogle da uđu u pećinu, ali su to mogli pećinski lav, pećinski medved i hijena. U risovačkoj pećini pronađen je veliki broj fosilnih ostataka ovih životinja, naročito pećinskog medveda čiji skelet je sastavljen u potpunosti i izložen je u Narodnom muzeju u Aranđelovcu.
Pračovek je ove životinje lovio ali je često i sam bio lovina. Upravo zbog opasnosti od pećinskog medveda i lava koji su naseljavali dublje delove pećine, praljudi nisu tamo zalazili već su živeli na ulazu u pećinu gde im je bilo vatrište sa vatrom koju su stalno održavali. Takvo vatrište pronađeno je na ulazu u Risovačku pećinu, čiji početni metri, sa verovatno obiljem arheološkog materijala, su na žalost nepovratno izgubljeni u radu kamenoloma koji je ovde otvoren pre nego što je pećina zaštićena kao kulturno dobro od izuzetnog značaja.
Pećina Risovača je najveća u Šumadiji. Pripada horizontalnim izvorskim pećinama a ne vertikalnim ponorskim. Izvorska voda je u njoj pravila vrtložne otvore težeći da se probije ka površini brda. Vode na ovom području, kao i vode u parku Bukovičke banje su ugljeno-kisele i u dodiru sa sivim krečnjačkim stenama stvaraju pećinske ukrase koji svetlucaju kao štras i prave grozdove različitih oblika.
Posebno lepi delovi pećine su Snežna soba, Ćilibarska soba i Risovačke suze. U pećini se može naći i kristal trakasti oniks, a u jednom delu pećine zastupljen je redak mineral aragonit koji prkosi sili zemljine teže, a čiji jedan deo su nepoznati vandali odlomili i odneli 1979. godine.
Pretpostavlja se da je reč o ljudima koji taj mineral mogu da odnesu u neku drugu pećinu u Evropi na primer, da ga stave na mestu gde su prokapne vode i gde on može posle desetak godina u potpunosti da sraste kao da je oduvek bio u toj pećini, a takvo mesto postaće nova turistička atrakcija.
Da atraktivni arheološki lokaliteti sve više privlače pažnju turista i u Srbiji govori podatak da je ove godine pećinu Risovača posetilo oko 30 000 ljudi, među kojima je bilo i dosta stranih turista, dok je prošle godine zabeleženo oko 25 000 poseta.
Projekat je sufinansiran iz budžeta Republike Srbije- Ministarstva kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
