Praljudi na Balkanu
Srpski arheolozi dugo su se bavili vinčanskom kulturom, koja se u periodu od 5300 do 3600 godina pre nove ere razvila na području od srednje Mađarske do Vardara i od istočne Bosne do Transilvanije i ubraja se u red zaista zanimljivih i naprednih kultura neolita, tj. mlađeg kamenog doba. Baveći se neolitom, domaći arheolozi su u drugi plan stavljali paleolit ili starije kameno doba, koje je trajalo od pre oko 3,3 miliona godina do pre oko 10 000 godina pre sadašnjosti. Pokazalo se da je i naša zemlja bogata paleolitskim nalazištima i njihova istraživanja se danas konačno intenziviraju.
“Profesor Dušan Mihailović sa odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, svojevrsna zvezda srpske arheologije, intenzivno istražuje paleolit Srbije. U pećini Mala Balanica, u Sićevačkoj klisuri kod Niša, tim profesora Mihailovića je otkrio fosilizovani fragment donje ljudske vilice sa tri zuba star oko pola miliona godina! Prema istraživanju koje je sprovela profesorka Mirjana Roksandić sa Univerziteta u Vinipegu (Kanada) vilica iz Male Balanice pripada vrsti Homo heidelbergensis, koja je evoluirala od vrste Homo erectus,” ističe Predrag Radović, kustos grupe za geologiju i biologiju Narodnog muzeja u Kraljevu i bliski saradnik profesorke Roksandić.
Istraživanja pod vođstvom profesora Mihajlovića i Roksandić su pokazala da je teritorija današnje Srbije najverovatnije bila neprekidno naseljena tokom najvećeg dela pleistocenske epohe, koja je trajala od pre 2,6 miliona godina do pre oko 10 000 godina. To znači da je tokom hladnih intervala (glacijala) centralni Balkan bio pogodan za život hominina (praljudi), za razliku od velikog dela Evrope koji je tada bio prekriven debelim naslagama leda. Iz tog razloga, arheološka istraživanja pećina na Balkanu su veoma značajna, pojašnjava ovaj mladi naučnik, koji se između ostalog bavi i istraživanjem ljudskih fosilnih ostataka.
Pećine su inače najbolji čuvari pleistocenskog arheološkog materijala koji, kada se nalazi na otvorenom, često biva uništen stalnim padavinama, mrazom i erozijom zemljišta.
U našoj zemlji u toku je i istraživanje jedne veoma važne pećine na području centralne Srbije, iz doba srednjeg i gornjeg paleolita. Reč je o Šalitrenoj pećini kod Mionice čije istraživanje vodi dr Bojana Mihajlović, muzejski savetnik Narodnog muzeja u Beogradu. Ovu pećinu su naseljavali prvo neandertalci, a kasnije i rani moderni ljudi.
Kada je reč o životu praljudi u paleolitu, Balkan je tada bio naseljen homininima. Pre oko 400 000 godina javljaju se neandertalci koji stvaraju musterijensku, srednjepaleolitsku kulturu i koji nestaju pre oko 30 000 godina. „Moderni“ čovek (Homo sapiens) javlja se pre oko 300 000 godina u Africi, a Evropu naseljave tek pre oko 40 000 godina.
U periodu od oko deset hiljada godina, postojanje modernog čoveka i neandertalaca se preklapalo. Ranije je vladalo mišljenje da se oni nisu međusobno mešali, međutim savremena paleogenetička istraživanja pokazala su da je ipak dolazilo do ukrštanja, zbog čega 1,8 do 2,6% nukleusnog genoma današnjih stanovnika Evrope i Azije vodi poreklo od neandertalaca.
Novi naučni dokazi koji će osvetliti život praljudi na Balkanu su na pomolu. Na prostoru Srbije otkriveno je nekoliko novih fosilnih ostataka praljudi, njihovo istraživanje je u toku i očekuje se da uskoro budu naučno publikovani.
Projekat je sufinansiran iz budžeta Republike Srbije- Ministarstva kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
