Koncentracioni logori postoje i u Prvom svetskom ratu
U okviru manifestacije Dani Svetog Save u Kraljevu predstavljena je knjiga istoričara dr Dragoljuba Danilovića i Marije Karapandžić “Kraljevo u okupiranoj Srbiji od 1915. do 1918.” Knjiga osvetljava mnoge do sada nepoznate istorijske činjenice o životu Kraljevčana u okupiranom gradu, u vreme kada se srpska vojska sa državnim vrhom povlačila preko Albanije.
“Autori kroz izvornu arhivsku građu, dokumenta, fotografije, dnevnike, vojne karte i drugi pisani materijal, pokazuju svu težinu i patnju Kraljevčana u vreme okupacije koja je trajala od 1915. do 1918. godine,” ističe Vesna Milojević, direktorka Istorijskog arhiva Kraljevo.
Bilo je to vreme kada su ljudi umirali od gladi, pegavog tifusa i tuberkuloze. Vreme kada austrijski okupator menja nazive ulica u Kraljevu, uvodi latinicu, zaustavlja štampanje knjiga i menja nastavni program u školama. Autor dr Dragoljub Danilović ističe da je naročito bila teška 1915. godina kada su tadašnji predsednik opštine Jovica Stojković i dr Đorđe Radić predali ključeve grada austrijskim vlastima zamolivši ih da ne ubijaju civile i ne ruše imovinu.
“Srbija se od 1915. godine deli na tri dela. Jedan koji je nama uglavnom poznat, srpski vojnici koji prelaze Albaniju…Drugi potpuno nepoznat, a to je život u koncentracionim logorima. Dakle, koncentracioni logori postoje ne od Drugog već od Prvog svetskog rata i u njima je bilo oko 200 000 naših sunarodnika, čija je jedina krivica bila što su pravoslavni hrišćani i što žive u Srbiji, a ako su bili obrazovani krivica je bila još veća,” ističe dr Dragoljub Danilović i dodaje: “ Mnogi sveštenici žičke eparhije bili su upućeni u logor Nežider. U logoru Nežideru bilo je 12 000 ljudi, a 1918. godine 4000 se vratilo. Takvih logora ima mnogo…” i pojašnjava da se treći deo na koji se Srbija deli u to vreme odnosi na život u okupiranom Kraljevu. “Glad, beda, siromaštvo, bolesti, gubitak identiteta, pokušaj da se jedna zemlja sruši, da ne postoji, da se izbriše sa karte…”
Knjiga je napisana na osnovu dokumenata kojim raspolaže Istorijski arhiv u Kraljevu, Eparhija žička i državni arhiv u Beču. Marija Karapandžić je obradila oko hiljadu dokumenata iz bečkog arhiva, selektovala ih, prevela i uputila u Kraljevo. U knjizi je objavljen i veliki broj fotografija iz pomenutih arhiva i iz bogate kolekcije Kraljevčanina Predraga Radovanovića, a pomoć autoru pri pisanju dao je i Rade Vukosavljević koji je ovu temu obradio ranije u četiri toma. Objavljivanje knjige pomoglo je i Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije i ona se može kupiti u Gradskoj knjižari i knjižari “Prozor” u Kraljevu.
