Prognali su ih u Srbiju
U Narodnom muzeju u Kraljevu posetioci do decembra mogu da pogledaju izložbu “Prognanici” ili “Izgnali so nas”, koja prikazuje proterivanje Slovenaca iz Donje Štajerske početkom Drugog svetskog rata u Srbiju i Hrvatsku, njihov život u Srbiji i povratak u domovinu. Reč je o gostujućoj izložbi Muzeja narodnog oslobođenja Maribor, koji je osnovan 1947. kao Muzej narodnooslobodilačke borbe, a od 1958. nosi današnje ime. Poseduje veoma bogatu zbirku predmeta iz perioda Drugog svetskog rata, kao i arhivsku građu.
Ova izložba prikazuje događaje koji su zbližili građane Maribora i građane Kraljeva zbog čega su ova dva grada 1974. godine potpisala Povelju o bratimljenju, a prijateljske veze i danas postoje i neguju se.
Dr Irena Mavrič Žižek, kustos Muzeja narodnog oslobođenja Maribor, autorka izložbe, prilikom svečanog otvaranja istakla je da se izložba sastoji iz nekoliko celina.
“Prva predstavlja deportaciju Slovenaca, u skladu sa Hitlerovom naredbom „Učinite ovu zemlju ponovo nemačkom!“, jer prema smernicama Hajnriha Himlera, trebalo je proterati nacionalno svesne, posebno obrazovane Slovence koji su pretnja germanizaciji Donje Štajerske. Druga celina prikazuje hapšenje Slovenaca i logore za njihovo naseljavanje, a u trećem delu govori se o transportu prognanika. Prvi transport je krenuo iz meljske kasarne, 7. juna 1941. godine ka Srbiji. Četvrti segment prikazuje život deportovanih Slovenaca u Srbiji, od kojih je jedan deo Nedićeva vlast rasporedila po seoskim domaćinstvima, ali je veliki broj njih ostao i u gradovima u kojima su osnivali prognaničke kolonije. Značajan broj prognanih lica se uključilo u pokret otpora: oko šest stotina Slovenaca pristupilo je 5. Slovenačkom bataljonu 1. Krajiške brigade u novembru 1944. godine. Poslednji deo izložbe prikazuje povratak prognanih Slovenaca kući, koji je u masovnom vidu započeo tek 23. juna 1945. godine, zbog teškog oštećenja pruge Beograd- Zagreb,” pojašnjava autorka izložbe.
Izložbu čine sačuvani lični predmeti, fotografije i zvanični dokumenti kao i panoi koji opisuju pomenute događaje. Iz njih saznajemo da su nacisti iz okupiranih slovenačkih pokrajina proterali oko 80 000 Slovenaca ili deset procenata ukupnog stanovništva, konfiskovali im imovinu i zapretili im smrću ukoliko odluče da se vrate u domovinu.
Prvi Slovenci uhapšeni su u Ptuju 8. aprila, Gornjoj Radgoni 9. aprila i Mariboru 11. aprila 1941. godine. U Mariboru, uhapšeni Slovenci slati su u uređen koncentracion logor u zgradi kasarne Melje gde je od aprila do kraja jula bilo zatvoreno oko 11500 ljudi. Prvi transport sa uhapšenima u Meljskoj kasarni krenuo je 7. juna ka koncentracionom logoru Aranđelovac u Srbiji.
U dva talasa deportacije u Srbiju i NDH proterano je 14 612 Slovenaca, među kojima je bilo 4434 stanovnika Maribora. Sa sobom su mogli da ponesu samo ručni prtljag težak do 30 kg i 25 maraka.
“U Srbiju su deportovane 6802 osobe, koje su živele sa srpskim porodicama. Pedeset Slovenaca je, nažalost streljano u Kraljevačkom lageru u periodu od 15. do 20. oktobra 1941. godine. Gostoprimstvo i prijateljstva koja su nastala u ratnom vihoru i stradanjima, nastavila su se i posle Drugog svetskog rata kao pojedinačne i grupne posete, stvaranje zajedničkih manifestacija poput Voza bratstva i jedinstva i bratimljenja Maribora i Kraljeva,” pojasnio je direktor Narodnog muzeja u Kraljevu Darko Gučanin.
I sama ova izložba plod je intenzivne saradnje Kraljeva i Maribora koja se i danas neguje i razvija a najintenzivnija je u oblasti kulture.
“Projekat je sufinansiran iz budžeta Grada Kraaljeva. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.”
