Blago kneževskih grobnica
Stanovnici centralne Srbije u gvozdenom dobu (koje traje od 13. veka pre n.e. do rimskih osvajanja) gradili su tumule, velike nasute grobnice, u koje su, kada je reč o aristokratiji toga doba, stavljani vredni predmeti od zlata i srebra, uglavnom nakit, kao i posude za jelo i piće, za koje se verovalo da će pokojniku možda biti potrebne na onom svetu. Jedan od takvih tumula je kneževski grob u Kruševici kod Raške iz petog veka pre nove ere. Nalazi iz njega zaštićeni su kao kulturno dobro od izuzetnog značaja.
U njemu su pronađene posude iz Grčke, kao i vredan nakit za telo i garderobu od zlata i srebra. Oni su deo stalne postavke Narodnog muzeja u Kraljevu, a originalne zlatne naušnice iz ovog kneževskog groba u kome je zapravo sahranjena ženska osoba, izložene su u Narodnom muzeju u Kruševcu.
Kneževski grob u Kruševici sličan je čuvenom kneževskom grobu koji je otkriven ispod Petrove crkve u Novom Pazaru i kneževskom grobu u Atenici kod Čačka.
Tulum u temeljima crkve Svetog Petra u Novom Pazaru otkriven je 1957. godine, datira sa početka petog veka, i u njemu je pronađen nakit od ćilibarskih perli, dve zlatne i četiri srebrne igle, dva zlatna pojasa i dve srebrne narukvice, kao i metalni i keramički predmeti domaće i grčke izrade. Prisustvo ćilibara govori o razvijenim trgovačkim vezama sa severom Evrope, a keramika o trgovini sa helenskim svetom na jugu.
Ćilibar, kao i predmeti od zlata, srebra i stakla, pronađeni su i u kneževskim grobovima u Atenici. Iskopavanja su vršena 1958. i 1959. godine kada su pronađene dve velike humke, veća i manja, sa bogatim sadržajem. Posebno je značajan nalaz ostataka dvokolice i četvoroprežnih kola, sa kojima su kneževi najčešće sahranjivani.
Stručni saradnik i arheolog Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu
Marija Aleksić Čevrljaković ističe da su nalazi iz “kneževskih grobnica” veoma značajni i da je u jednoj od njih koja uživa najviši rang zaštite, u kneževskoj grobnici u Pilatovićima kod Požege, pronađen čak i skarabej iz egipatskog carstva koji je tu dospeo trgovinskim vezama između Egipta i unutrašnjosti Balkana.
Svaka ova grobnica zapravo priča priču o životu osobe sahranjene u njoj. Tako je u Narodnom muzeju u Kraljevu, u okviru izložbe “Ispričaću ti priču”, trenutno izložena rekonstrukcija jedne od šesnaest grobnica iz nekropole Lanište kod Raške, koja je iz perioda od drugog do četvrtog veka. U grobnici broj jedanaest pronađeni su skeletni ostaci osmogodišnje devojčice koja je najverovatnije umrla od neke akutne infekcije. Oko vrata je imala skupocene ogrlice a sahranjena je sa dvadeset i jednim novčićem koje su, pretpostavlja se, njeni roditelji stavili kako bi bili sigurni da će njena duša preći reku koja je delila svet živih od mrtvih. Sahranjena je i sa jednim staklenim peharom i lepom amforom od bele gline.
Nalazi iz kneževskih grobnica koji potiču iz Grčke, Egipta, Italije ili sa severa Evrope, pokazuju da se razvojem tehnika obrade metala razvija i trgovina, a sa njom i migracije manjih ili većih grupa ljudi u potrazi za rudnim bogatstvima i zanatskim proizvodima. Migracije dovode i do ratnih sukoba, pa u društvu tog vremena, pored aristokratije koja se izdvaja bogatstvom, važnu ulogu dobijaju i ratnici.
Projekat je sufinansiran iz budžeta Republike Srbije- Ministarstva kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
